พระพิมพ์ซุ้มขีด เจ้าคุณฯโพธิ์ ติสฺสทฺสโร เนื้อดินเผา

พระเนื้อดินกรุวัดชัยพฤกษ์มาลาฯ พิมพ์ซุ้มขีด

โดย... ชายนำ ภาววิมล ...

            พระเนื้อดินกรุวัดชัยพฤกษ์มาลาฯ พิมพ์ซุ้มขีด  เป็นหนึ่งในชุดพระเนื้อดินเผาที่พระนันทวิริยะ (โพธิ์ ติสฺสทสฺโร; ชาตะ ๒๓๙๓, อุปสมบท: ๒๔๑๕, มรณภาพ ๒๔๖๙) อดีตเจ้าอาวาสรูปที่ ๖ วัดชัยพฤกษ์มาลาราชวรวิหาร แขวงตลิ่งชัน เขตตลิ่งชัน กรุงเทพมหานคร จัดสร้างขึ้นในขณะที่ท่านครองวัดบางอ้อยช้าง ต.บางสีทอง อ.บางกรวย จ.นนทบุรี ความเป็นมาในการสร้างพระเนื้อดินชุดนี้ มีอยู่ว่า เมื่อครั้งที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส (พระเจ้าลูกยาเธอพระองค์เจ้ามนุษยนาคมานพ ป.ธ.๕; ๒๔๐๓, ๒๔๒๒, ๒๔๖๔.) ทรงดำรงพระยศ สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวชิรญาณวโรรส (๒๔๒๒ - ๒๔๔๔) สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ทรงจัดการศึกษาฝ่ายสงฆ์ และทรงนิพนธ์หนังสือเพื่อใช้ในการศึกษาเล่มหนึ่ง มีชื่อว่า "นวโกวาท" ท่านจึงมีดำริที่จะสร้างพระเครื่องเพื่อเป็นอุเทสิกเจดีย์แทนองค์พระบรมศาสดา โดยมีจุดมุ่งหมายที่จะทำให้ได้ ๘๔,๐๐๐ องค์เท่าพระธรรมขันธ์

            พระเนื้อดินเผากรุวัดชัยพฤกษ์มาลาฯ ที่พระนันทวิริริยะ (โพธิ์ ติสฺสทสฺโร) จัดสร้างขึ้นในคราวนี้ เป็นพระเนื้อดินเผาที่ท่านออกแบบและแกะแม่พิมพ์ด้วยตนเอง มีทั้งหมด ๓ พิมพ์ ประกอบด้วย พระพิมพ์ซุ้มขีด^๑, พระพิมพ์กลีบบัว, พระพิมพ์สังกัจจายน์. พระเนื้อดินส่วนใหญ่นำมาบรรจุที่เพดานพระอุโบสถวัดชัยพฤกษ์มาลาราชวรวิหาร ในคราวที่บูรณะซ่อมแซมพระอุโบสถเสร็จ และแตกกรุในวันที่ ๑๕ สิงหาคม พ.ศ.๒๕๐๙ นับจำนวนได้ ๓๔,๔๐๐ องค์โดยประมาณ ในส่วนของพิมพ์พระซุ้มปรกโพธิ์ใหญ่ มีข้อมูลพอสรุปได้โดยสังเขปดังนี้

                ลักษณะ เป็นพระเนื้อดินในกรอบพิมพ์ที่หลากหลาย (สันนิษฐานว่าเหตุเกิดในขั้นตอนการกดพิมพ์พระ) ด้านหน้า เป็นพระพุทธปฏิมาปางสมาธิแบบนั่งขัดเพชร มีเส้นขีดคล้ายรัศมีรายรอบองค์พระ หลังอูมและมีลายนิ้ว มือทุกองค์
               วรรณะ เท่าที่เคยพบเห็น มีสีแดง และสีเนื้อหม้อใหม่ แต่ในบทความของเติม มีเต็ม ระบุว่ามีทั้งสีแดง สีเทา สีหม้อใหม่ สีขาวนวล สีช็อกโกแลต สีเขียว
               ขนาด ฐานกว้าง ๑.๒ - ๑.๕ เซนติเมตร สูง ๑.๘ - ๒.๒ เซนติเมตร หนา ๐.๗๕ - ๐.๙เซนติเมตร โดยประมาณ (พระมีขนาดไม่เท่ากัน)
               เนื้อหา ดินเผา
               จำนวนการสร้าง ๘๔,๐๐๐ องค์โดยประมาณ (บรรจุในกระถางมังกร รวม ๖ กระถาง)
               ปีที่สร้าง ๒๔๔๑

               มวลสารที่ใช้ในการสร้าง มวลสารหลักที่ใช้ในการสร้าง เป็นดินปั้นหมอที่ขุดมาจากเมืองนนทบุรี ผสมกับ ผงต่าง ๆ ที่ท่านเจ้าคุณฯ โพธิ์ ติสฺสทสฺโร เก็บรวบรวมไว้ อาทิ ผงพุทธคุณ, ผงมหาราช, ผงอิทธิเจ, ผงปถมัง
               พิธีกรรม อธิษฐานจิตแผ่เมตตาเจริญภาวนาโดยลำพังเพียงรูปเดียว
               พลานุภาพ โดดเด่นด้านแคล้วคลาดนิรันตราย, เมตตา, โชคลาภ และกันเขี้ยวงา.
               ค่านิยม เป็นพระเนื้อดินยุครัตนโกสินทร์ยุคที่ ๒^๒ ที่วงการพระเครื่องยอมรับและเล่นหากันมานานกว่า ๕๐ ปี จัดเป็นของดีราคาจับต้องได้ที่ควรค่าแก่การสะสมเชิงอนุรักษ์

^๑  อาจารย์เทิม มีเติม เรียกชื่อพิมพ์นี้ว่า พระซุ้มปรกโพธิ์ใหญ๋
^๒ รัตนโกสินทร์ยุคกลาง ในบทความนี้ หมายถึง พระเครื่องและพุทธศิลป์ที่รังสรรค์ขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว - พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
 
อ้างอิง
เทิม มีเต็ม. (๒๕๒๖).พระเครื่องฯ พระกรุงวัดชัยพฤกษ์มาลา จังหวัดธนบุรี. ลานโพธิ์ ฉบับที่ ๓๐๓. กรุงเทพมหานคร: จักรานุกูลการพิมพ์. หน้า ๑๗ - ๒๐.