เหรียญพระบรมรูป พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙
เหรียญพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙
โดย... ชายนำ ภาววิมล ...
เหรียญพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชบรมนาถบพิตร รุ่นฉลองพระชนมายุครบ ๔ รอบ (๔๘ ปี) เป็นเหรียญที่คณะสงฆ์ทูลขอบรมราชานุญาติจัดสร้างเพื่อถวายพระพรในอภิลักขิตมหามงคลสมัยที่ทรงพระเจริญมายุครบ ๔ รอบ เมื่อวันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๑๘ และทูลเกล้าฯ ถวายเพื่อพระราชทานแก่ทหาร ตำรวจและอาสาสมัครรักษาดินแดน ซึ่งคณะสงฆ์เล็งเห็นความสำคัญของวีรชนเหล่านั้น เหรียญพระบรมรูปฯ รุ่นนี้ เป็นงานฝีมือช่างเอกชนที่มีความงดงามยิ่งเหรียญหนึ่ง ทั้งมีข้อมูลเชิงลึกที่ "โสฬส (นามปากกาของจ่าเปี๊ยก หรือ ปรีชา เอี่่ยม)" นำมาเผยแพร่ในยุคสมัยนั้นผ่านทางนิตยสารอาณาจักรพระเครื่องว่า "แม่พิมพ์ด้านหน้าของเหรียญมีมากถึง ๑๐๙ ตัว แม่พิมพ์แต่ละตัวถอดมาจากตัวแม่ซึ่งมีเพียงตัวเดียว"
ลักษณะ เป็นเหรียญรูปไข่ขนาดเล็กที่ปรับแต่งขอบเหรียญให้เป็นมุมหยักออก ๔ มุม สันนิษฐานว่าน่าจะสื่อความหมายถึงมหามงคลสมัยทรงเจริญพระชนมมายุครบ ๔ รอบ ด้านหน้าของเหรียญ เป็นพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ฉลองพระองค์บรมราชภูษิตาภรณ์ (ครุยมหาจักรี) จุดเด่นของเหรียญพระบรมรูปฯ รุ่นนี้คือ ดวงพระเนตรเป็นแบบตาจม ซึ่งทำได้ยากและแลซึ้งกว่าแบบเป็นเม็ดกลมลอย๑ ด้านหลัง กึ่งกลางเหรียญ เป็นรูปพระมหาพิชัยมกุฎและพระปรมาภิไธยย่อ "ภปร" รายล้อมด้วยอักษรข้อความว่า "คณะสงฆ์ถวายในมหามงคลสมัยพระบรมราชสมภพ ครบ ๔ รอบ ๒๕๑๘"
ขนาด กว้าง ๒.๐๓ - ๒.๐๕ เซนติเมตรโดยประมาณ สูง ๓ เซนติเมตร
เนื้อหา ทองคำ, นาค, เงิน, ทองแดงรมดำ (ทองคำ, นาค, เงิน เฉพาะกรรมการที่ร่วมบริจาคเงินสร้าง)
จำนวนการสร้าง
๑) ทองคำ ๑๐๐ เหรียญ (สำหรับผู้ที่สั่งจอง)
๒) นาค ๕๕ เหรียญ (สำหรับผู้ที่สั่งจอง)
๓) เงิน ๗๕๐ เหรียญ
๔) ทองแดง ๑,๐๐๐,๐๐๐ เหรียญ๒
ปีที่สร้าง พ.ศ.๒๕๒๐
พิธีกรรม ประกอบพิธีชัยมังคลาภิเษก ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนาศาสดาราม ในวันที่ ๑ เมษายน ๒๕๒๐ ตรงกับวันศุกร์ขึ้น ๑๓ ค่ำเดือน ๕ ดังรายละเอียดต่อไปนี้
เวลา ๐๙.๐๐ น. สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ พระสังฆราช (วาสน์ วาสโน) องค์ประธานในพิธี ฯ เสด็จถึงหน้าพระอุโบสถ โหร/พราหมณ์บูชาฤกษ์ สมเด็จพระสังฆราช เสด็จสู่พระอุโบสถ ทรงจุดธูปเทียน บูชาพระรัตนตรัย บัณฑิตอาราธนาศีล สมเด็จพระสังฆราช ทรงเจิมเทียนมหามงคล เทียนทิพยมนต์ เทียนชัย
เวลา ๐๙.๑๒ น. ได้มงคลมหาฤกษ์จุดเทียนชัย พระสงฆ์เจริญพระคาถาจุดเทียนชัย โหรลั่นฆ้องชัย พราหมณ์เป่าสังข์ แกว่งบัณเฑาะว์ บัณฑิตอาราธนาพระปริตร พระสงฆ์ ๙ รูป เจริญพระพุทธมนต์
๑) พระธรรมเสนานี (ฟุ้ง ปุณฺณโก ป.ธ.๓) วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๑
๒) พระธรรมคุณาภรณ์ (เจียร ปภสฺสโร ป.ธ.๗) วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๒
๓) พระราชโมลี (ณรงค์ จิตญาโณ ป.ธ.๔) วัดราชโอรสารามราชวรวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๓
๔) พระปัญญาพิศาลเถร (สงวน จิตฺตรกฺโข) วัดราชประดิษฐ์สถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๔
๕) พระราชกิตติโสภณ (ช่วง โชติมนฺโต ป.ธ.๙)๓ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๕
๖) พระปัญญาภิมณฑ์มุนี (บุญเรือน ปุณฺณโก ป.ธ.๕) วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๖
๗) พระมหาคณิสร (เผื่อน ธีปโก) วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๗
๘) พระราชวิสุทธาจารย์ วัดสุทัศน์เทพวรารามราชวรมหาวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๘
๙) พระสุขุมธรรมาจารย์ (ลมัย โกวิโท ป.ธ.๗) วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร วัดที่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงอุปถัมภ์
เวลา ๑๑.๐๐ น. ถวายภัตตาหารเพลพระสงฆ์เจริญพุทธมนต์
เวลา ๑๒.๐๐ น. สมเด็จพระสังราชเจ้า ถวายจตุปัจจัยไทยธรรมแก่พระสงฆ์ที่เจริญพระพุทธมนต์ พระสงฆ์อนุโมทนา ทรงกรวดน้ำ
เวลา ๑๒.๓๐ น. พระเถราจารย์ ๔๙ รูป พระสงฆ์จตุวรรค ๔ รูป ประกอบด้วย พระครูปลัดบุญส่ง จนฺทาโภ, พระครูสังฆกิจจานุรักษ์ ชาคโร, พระครูสังฆรักษ์ประสงค์, พระอาจารย์เวส ตาณกโร วัดสุทัศน์เทพวราราม. เข้าประจำที่ สมเด็จพระสังฆราชเจ้าทรงจุดเทียนชัยนวหรคุณ จุดเทียนบูชาพระธรรม จุดเทียนทิพยมนต์ พระสงฆ์จตุวรรค ๔ รูปเจริญทิพยมนต์ พระเถราจารย์ ๔๙ รูป๔ อธิษฐานจิตบริกรรมภาวนา
๑) สมเด็จพระญาณสังวร (เจริญ สุวฑฺฒโน ป.ธ.๙) วัดบวรนิเวศราชวิหาร กรุงเทพมหานคร
๒) สมเด็จพระธีรญาณมุนี (ธีร์ ปุณฺณโก ป.ธ.๙) วัดจักรวรรดิ์ราชาวาสวรมหาวิหาร
๓) พระวิสุทธิวงศาจารย์ (เสงี่ยม จนฺทสิริ ป.ธ.๖) วัดสุทัศน์เทพวรารามราชวรมหาวิหาร แขวงวัดราชบพิธ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
๔) พระธรรมสิริชัย (ชิต ชิตวิปุโล ป.ธ.๕) วัดพระปฐมเจดีย์ราชวรมหาวิหาร ต.พระปฐมเจดีย์ อ.เมือง จ.นครปฐม
๕) พระเทพสาครมุนี (แก้ว สุวณฺณโชโต ป.ธ.๖) วัดสุทธิวาตวราราม (ช่องลม) ต.ท่าฉลอม อ.เมือง จ.สมุทรสาคร
๖) พระเทพคุณาธาร (เจียม จิรปุญโญ) วัดโสธรวรารามวรวิหาร ต.หน้าเมือง อ.เมือง จ.ฉะเชิงเทรา
๗) พระเทพวราลังกา (ศรีจันทร์ วณฺณาโภ ป.ธ.๖) วัดศรีสุทธาวาส ต.กุดป่อง อ.เมือง จ.เลย
๘) พระเทพวุฒาจารย์ (เปลื้อง คงฺคสุวณฺโณ) วัดสุวรรณภูมิ ต.ท่าพี่เลี้ยง อ.เมือง จ.สุพรรณบุรี
๙) พระราชอุทัยกวี วิ.(พุฒ สุทตฺโต ป.ธ.๕) วัดมณีสถิตกปีฏฐาราม (ทุ่งแก้ว) ต.ทุ่งใหญ่ อ.เมือง จ.อุทัยธานี
๑๐) พระราชญาณดิลก (ชิต กนฺตสีโล ป.ธ.๕) วัดเขาเต่า ต.เขาเต่า อ.หัวหินจ.ประจวบคีรีขันธ์
๑๑) พระญาณสิทธาจารย์ วิ. (สิงห์ สุนฺทโร ป.ธ.๖) วัดเทพพิทักษ์ปุณณาราม (พระขาว) ต.กลางดง อ.ปากช่อง จ.นครราชสีมา
๑๒) พระชินวงศาจารย์ (พุธ ฐานิโย) วัดป่าสาลวัน ต.ในเมือง อ.เมือง จ.นครราชสีมา
๑๓) พระวิมลกิจจารักษ์ (สิริ อตฺตาราโม ป.ธ.๓) วัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร
๑๔) พระสังวรวิมลเถร (โต๊ะ อินฺทสุวณฺโณ) วัดประดู่ฉิมพลี กรุงเทพมหานคร
๑๕) พระโพธิญาณเถระ (ชา สุภทฺโธ) วัดหนองป่าพง ต.โนนผึ้ง อ.วารินชำราบ จ.อุบลราชธานี
๑๖) พระสุพรหมญาณเถร วิ. (พรหมา พรหฺมจกฺโก) วัดพระพุทธบาทตากผ้า ต.มะกอก อ.ป่าซาง จ.ลำพูน
๑๗) พระโสภณวิศาลเถร (สนิท ถิรสินิทโธ) วัดศีลขันธาราม ต.อ่างแก้ว อ.โพธิ์ทอง จ.อ่างทอง
๑๘) พระรัตนากรวิสุทธิ์ (ดูลย์ อตุโล) วัดบูรพาราม ต.ในเมือง อ.เมือง จ.สุรินทร์
๑๙) พระโบราณคณิสสร (ใหญ่ ติณฺณสุวณฺโณ) วัดสะแก ต.ธนู อ.อุทัย จ.พระนครศรีอยุธยา
๒๐) พระศีลวุฒาจารย์ (บาง จนฺทสโร) วัดหนองพลับ ต.หนองควายโซ อ.หนองแซง จ.สระบุรี
๒๑) พระมหาพุทธพิมพาภิบาล (เชื่อม ชินวํโส) วัดไชโยวรวิหาร ต.ไชโย อ.ไชโย จ.อ่างทอง
๒๒) พระครูอนุกูลพิทยา (เส่ง อินฺทสโร) วัดน้อยนางหงษ์ แขวงบางยี่ขัน เขตบางพลัดกรุงเทพมหานคร
๒๓) พระครูจันทสโรภาส (เที่ยง จนฺทสโร) วัดม่วงชุม ต.ม่วงชุม อ.ท่าม่วง จ.กาญจนบุรี
๒๔) พระครูศีลวิสุทธาจารย์ (ผิว สีลวิสุทฺโธ) วัดสง่างาม ต.บางบริบูรณ์ อ.เมือง จ.ปราจีนบุรี
๒๕) พระครูภาวนาภิรัต วิ. (อินถา อินฺทจกฺโก) วัดน้ำบ่อหลวง ต.น้ำบ่อหลวง อ.สันป่าตอง จ.เชียงใหม่
๒๖) พระครูประดิษฐ์นวการ (บุญ อิสฺสโร) วัดวังมะนาว ต.วังมะนาว อ.ปากท่อ จ.ราชบุรี
๒๗) พระครูสุชัยบุญญาคม (เชื้อ สุกฺกวณฺโณ) วัดใหม่บำเพ็ญบุญ ต.ห้วยกรด อ.สรรคบุรี จ.ชัยนาท
๒๘) พระครูศรีพรหมโสภิต (แพ เขมํกโร) วัดพิกุลทอง ต.พิกุลทอง อ.ท่าช้าง จ.สิงห์บุรี
๒๙) พระครูวิริยาภรณ์ (เริ่ม ปรโม) วัดจุกกระเฌอ ต.บึง อ.ศรีราชา จ.ชลบุรี
๓๐) พระครูประจิตนวการ (ทอง) วัดบ่อนอก ต.บ่อนอก อ.เมือง จ.ประจวบคีรีขันธ์
๓๑) พระครูประสิทธิ์วิทยาคม (อ่อน โอติณฺโณ) วัดเพียมาตร ต.หนองแค อ.ราษีไศล จ.ศรีสะเกษ
๓๒) พระครูพิพิธพัชรศาสน์ (จ้วน จนฺทสิริ) วัดพระพุทธบาทเขาลูกช้าง ต.ท่าไม้รวก อ.ท่ายาง จ.เพชรบุรี
๓๓) พระครูอุดมสิทธาจารย์ (อุตตมะ อุตตฺมรมฺโภ) วัดวังก์วิเวการาม ต.หนองลู อ.สังขละบุรี จ.กาญจนบุรี
๓๔) พระครูโกวิทสมุทรคุณ (เนื่อง โกวิโท) วัดจุฬามณี ต.อัมพวา อ.อัมพวา จ.สมุทรสงคราม
๓๕) พระครูสุวรรณประดิษฐการ วิ. (จ้อย ฐิตปุญโญ) วัดเขาสุวรรณประดิษฐ์ ต.ดอนสัก อ.ดอนสัก จ.สุราษฎร์ธานี
๓๖) พระครูกิตตินนทคุณ (กี๋ กิตฺติสาโร) วัดหูช้าง ต.บางคูเวียง อ.บางกรวย จ.นนทบุรี
๓๗) พระครูศีลคุณาธาร (สิน พฺรหฺมธโร) วัดกิ่งแก้ว ต.ราชาเทวะ อ.บางพลี จ.สมุทรปราการ
๓๘) พระครูสันติวรญาณ (สิม พุทธาจาโร) สำนักสงฆ์ถ้ำผาปล่อง ต.เชียงดาว อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่
๓๙) พระครูญาณธราภิรัต (ท่อน ญาณธโร) วัดศรีอภัยวัน ต.นาอ้อ อ.เมือง จ.เลย
๔๐) พระครูญาณวิศิษฏ์ (เฟื่อง โชติโก) วัดธรรมสถิต ต.สำนักทอง อ.เมือง จ.ระยอง
๔๑) พระอาจารย์บุญมา ฐิตเปโม วัดสิริสาลวัน ต.โนนทัน อ.เมือง จ.อุดรธานี
๔๒) พระอาจารย์สาม อกิญฺจโน วัดไตรวิเวการาม ต.นาบัว อ.เมือง จ.สุรินทร์
๔๓) พระอาจารย์แว่น ธนปาโล วัดสุทธาวาส ต.ดงมะไฟ อ.เมือง จ.สกลนคร
๔๔) พระอาจารย์บุญ ชินวํโส วัดสว่างแดนดิน ต.สว่างดินแดน อ.สว่างดินแดน จ.สกลนคร
๔๕) พระอาจารย์ผั่น ปาเรสโก วัดถ้ำเอราวัณ ต.ผาอินทร์แปลง อ.เอราวัณ จ.เลย
๔๖) พระอาจารย์วัน อุตฺตโม วัดถ้ำอภัยดำรงธรรม ต.ปทุมวาปี อ.ส่องดาว จ.สกลนคร
๔๗) พระอาจารย์หนู สุจิตฺโต วัดดอยแม่ปั๋ง ต.แม่ปั๋ง อ.พร้าว จ.เชียงใหม่
๔๘) พระอาจารย์ศรี มหาวีโร วัดประชาคมวนาราม (ป่ากุ้ง) ต.ศรีสมเด็จ อ.ศรีสมเด็จ จ.ร้อยเอ็ด
๔๙) พระอาจารย์สมชาย ฐิตวิริโย วัดเขาสุกิม ต.เขาบายศรี อ.ท่าใหม่ จ.จันทบุรี
พลานุภาพ เป็นเหรียญที่ระลึกอันเปี่ยมด้วยกฤษดาภินิหารแห่งองค์พระเจ้าจักรพรรดิ์อย่างหาที่สุดมิได้
คุณค่า ด้วยจำนวนการสร้างที่มีมากถึง ๑,๐๐,๐๐๐ เหรียญ ความเป็นไปได้ในด้านค่านิยมที่วัดกันด้วยเงินตรา คงไม่สูงเท่าเหรียญที่มีจำนวนการสร้างไม่มากนัก คุณค่าที่แท้จริง จึงอยู่ที่แรงศรัทธา/ความจงรักภักดีของปวงชนชาวไทย และความปลื้มปีติที่มีเหรียญพระบรมรูปของพระองค์ท่านที่จัดสร้างขึ้นในมหามงคลสมัยอันสำคัญยิ่งวาระหนึ่งมาไว้เป็นมิ่งขวัญของชีวิต
หมายเหตุ
๑ ในนิตยสารอาณาจักรพระเครื่อง ฉบับที่ ๕๗ และ ๕๘ โสฬส นำเสนอว่ามีการเหรียญปลอมออกมาตั้งแต่ยุคสมัยนั้น เหรียญปลอมในยุคสมัยนั้น เป็นเหรียญที่แกะขึ้นใหม่และดวงพระเนตร แกะแบบกลมลอย
๒ บทความของกอลฟ์ เมืองพล (หน้า ๕๔) ระบุว่า เหรียญทองแดง ทูลเกล้าถวายฯ ทั้งหมด แต่ โสฬส (เล่ม ๕๗ หน้า ๒๖) ระบุว่า เหรียญทองแดงรมดำ แจกทหาร ตำรวจ ๕๑๒,๖๗๕ เหรียญ, ถวายสมเด็จพระบรมราชินีนาถ ๑๐๐,๐๐๐ เหรียญ, สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ๑๐๐,๐๐๐ เหรียญ, สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ๑๐๐,๐๐๐ เหรียญ, สมเด็จพระสังฆราช ๑๐๐,๐๐๐ เหรียญ, ส่วนที่เหลือจะได้พิจารณาต่อไป
๓ จากการตรวจสอบ ไม่พบ พระธรรมกิตติโสภณ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร มีแต่ พระราชกิตติโสภณ (ช่วง โชติมนฺโต ป.ธ.๙)
๔ รายนามพระเกจิอาจารย์ที่มาร่วมพิธีฯ จากบทความของกอลฟ์ เมืองพล กับ โสฬส มีความแตกต่างกัน ๑ รายนาม คือ กอล์ฟ เมืองพล
: ๑๑ พระราชภัทราจาร (เปล่ง กุวโม) วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร. ส่วน โสฬส: รายการที่ ๓๘ พระครูสันติวรญาณ (สิม พุทธาจาโร) สำนักสงฆ์ถ้ำผาปล่อง
อ้างอิง
กอลฟ์ เมืองพล. (๒๕๔๐ - ๒๕๔๑). เหรียญพระบรมฉายาลักษณ์ รัชกาลที่ ๙. นิตยสารพระเครื่องกรุงสยาม ปีที่ ๓ ฉบับที่ ๒๘. ธันวาคม - มกราคม หน้า ๕๓ - ๕๖.
โสฬส. (ม.ป.ป.). เหรียญพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลปัจจุบัน. นิตยสารอาณาจักรพระเครื่อง. ฉบับที่ ๕๗. หน้า ๒๒ - ๓๐.
โสฬส. (ม.ป.ป.). เหรียญพระบรมรูปที่ทำเทียมและเลียนแบบบล็อกใหม่. นิตยสารอาณาจักรพระเครื่อง. ฉบับที่ ๕๘. หน้า ๒๘ - ๓๐
